Przeciwdziałanie praniu brudnych pieniędzy

Nowa ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Od 13 lipca 2018 roku obowiązywać będzie nowa ustawa regulująca przeciwdziałanie praniu pieniędzy. Zmiany są na tyle istotne, że ustawodawca postanowił uchylić poprzednią ustawę z 2000 roku a uchwalić nową. Dotychczasowa regulacja zostanie zastąpiona znacznie obszerniejszym rządowym projektem podpisanym przez Prezydenta RP.

 

Czemu FATF jest istotą nowej ustawy?

Uzasadnienie nowej ustawy wyjaśnia cele przyjętych przepisów. Jest wśród nich między innymi dopasowanie europejskich regulacji z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu do wymogów wynikających ze znowelizowanych zaleceń Financial Action Task Force (FATF).

 

Zanim jednak zrozumiemy nową ustawę, wyjaśnijmy sobie czym jest FATF. Jest to międzynarodowa rządowa grupa specjalna ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy z siedzibą w Paryżu. Zajmuje się ona także usprawnieniem współpracy oraz wymiany informacji pomiędzy jednostkami analityki finansowej państw członkowskich Unii Europejskiej, jak również wypracowaniem spójnej, unijnej polityki wobec państw trzecich, których systemy przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wykazują znaczące braki.

 

Co ma na celu nowa ustawa?

Nowa ustawa bardziej szczegółowo reguluje kwestie obowiązków instytucji obowiązanych, a także zwiększa ich zakres i rozszerza katalog, ustala zasady współpracy jednostek współpracujących, wprowadza obowiązek opracowania projektu strategii przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, oraz poszerza zakres przepisów karnych i kar administracyjnych.

 

Sektor finansowy, w tym jego część kapitałowa, podlega nadzorowi w zakresie wykonywania regulacji rzeczonej ustawy. Instytucje działające na tym rynku, jak domy maklerskie czy towarzystwa funduszy inwestycyjnych, stanowią instytucje zobowiązane, których katalog w świetle nowej ustawy zostanie powiększony.

 

Rozszerzenie katalogu instytucji obowiązanych

Ustawa stanowi, że instytucjami obowiązanymi, poza dotychczasowymi, będą też przedsiębiorcy świadczący usługi polegające na tworzeniu osób prawnych, umożliwiające działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako powiernik trustu, biura wirtualnego, giełdy walut wirtualnych lub ich pośrednicy. Będą nimi także instytucje pożyczkowe w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim. Ustawodawca zdefiniował również w jakich przypadkach notariusze, adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni oraz doradcy podatkowi podlegają pod przepisy nowej ustawy.

 

Instytucje obowiązane będą miały obowiązek wyznaczania pracownika zajmującego kierownicze stanowisko odpowiedzialnego za zapewnienie zgodności działalności instytucji obowiązanej oraz jej pracowników i innych osób wykonujących czynności na rzecz tej instytucji obowiązanej z przepisami o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Wyznaczony pracownik będzie również odpowiedzialny za przekazywanie w imieniu instytucji obowiązanej zawiadomień wymaganych przez ustawę.

 

Pierwsza w polskim prawie definicja waluty wirtualnej i giełdy walutowe

Dotychczas definicja waluty wirtualnej była nieobecna w przepisach prawa. Jednak w związku z włączeniem giełd walut wirtualnych do ustawy, po raz pierwszy została ona do niej włączona. Zgodnie z definicją, w ustawie rozumie się ją jako cyfrowe odwzorowanie wartości mogącej być elektronicznie przechowywanej lub przeniesionej, albo mogącej być przedmiotem handlu elektronicznego, wymienialnej w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i akceptowanej jako środek wymiany nie będący prawnym środkiem płatniczym, międzynarodową jednostką rozrachunkową, pieniądzem elektronicznym, instrumentem finansowym ani wekslem lub czekiem.

 

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych

Na gruncie nowej ustawy, minister właściwy do spraw finansów publicznych prowadzić będzie teleinformatyczny, nieodpłatny oraz jawny Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Do zgłaszania informacji o beneficjentach obowiązane będą spółki jawne, komandytowe, komandytowo-akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek publicznych. W rejestrze znajdą się dane identyfikacyjne beneficjenta rzeczywistego i członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółki, w tym jego PESEL i informacja o wielkości i charakterze udziału lub uprawnieniach przysługujących beneficjentowi rzeczywistemu. Podmiot będzie miał 7 dni na wpis oraz aktualizację informacji, które będą nieodpłatne i składane w formie elektronicznej.

 

Strategia przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu

Obowiązki Generalnego Inspektora zostały rozszerzone o opracowanie projektu strategii, przyjmowanej w drodze uchwały przez Radę Ministrów, zawierającego plan działań mających na celu ograniczenie ryzyka związanego z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu. Strategia sporządzana będzie na podstawie opracowanej przez Generalnego Inspektora, wraz Komitetem Bezpieczeństwa Finansowego, który zastąpi dotychczasowy Międzyresortowy Komitet Bezpieczeństwa Finansowego, z jednostkami współpracującymi i instytucjami obowiązanymi, krajowej oceny ryzyka. Jednostki współpracujące z Generalnym Inspektorem obowiązane będą raz na 6 miesięcy przekazać informacje o sposobie wykorzystywania zaleceń zawartych w strategii i podjętych działaniach.

 

Rozszerzenie katalogu kar

Warto jednocześnie zwrócić uwagę na rozszerzenie katalogu kar, zarówno pod kątem zwiększenia ilości czynów objętych karami jak i wprowadzenie definicji kary administracyjnej. Kara administracyjna zastąpi pojęcie kary pieniężnej. Będzie mogła polegać na publikacji informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Będzie mógł być to nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności, cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej, zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok oraz kara pieniężna.

 

Wpływ ustawy na uczestników funduszy inwestycyjnych

Można odnieść wrażenie, że choć ustawa uszczegółowia i zwiększa zakres obowiązków instytucji obowiązanych, to zakres obowiązków uczestników funduszy istotnie nie zmieni się po zmianie. Dlaczego? Bowiem ciężar stosowania regulacji pozostaje po stronie profesjonalnych podmiotów.

 

Już obecna regulacja nakładała na instytucje finansowe obowiązek badania klientów i dochodzenia beneficjentów rzeczywistych. Teraz, w niektórych przypadkach, dzięki wykorzystaniu Centralnego Rejestru, można będzie spodziewać się pewnych uproszczeń.

 

Michał Szczęsny

Prawnik Copernicus Capital TFI S.A.