Fundusz inwestycyjny zamknięty alternatywą dla spółki holdingowej

W ostatnich latach zainteresowanie funduszami inwestycyjnymi zamkniętymi (FIZ) bardzo szybko zyskiwało jak i traciło na popularności. Czym było to spowodowane i czy FIZ nadal mogą być ciekawym rozwiązaniem inwestycyjnym? Wydaje się, że tak, bo niezmiennie mają wiele do zaoferowania inwestorom i wciąż są dla nich naprawdę dobrą alternatywą, zwłaszcza w porównaniu ze spółkami holdingowymi.  

 

Dlaczego spółki holdingowe straciły swą inwestycyjną atrakcyjność?

Zanim wgłębimy się w obecną sytuację spółek holdingowych, warto przypomnieć czym one są. Otóż spółka holdingowa jest zazwyczaj polską lub zagraniczną spółką kapitałową, pełniąca funkcję spółki matki dla danej grupy spółek, niekoniecznie powiązanych ze sobą w sposób funkcjonalny. Na gruncie prawa polskiego są to najczęściej spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna i spółka komandytowo-akcyjna (SKA).

Dominacja SKA nad innymi spółkami przestała istnieć już kilka lat temu, kiedy to ustawodawca zdecydował, że będzie ona objęta podatkiem CIT na zasadach właściwym spółkom kapitałowym. To właśnie ten krok spowodował naturalną potrzebę znalezienia alternatywnego sposobu na zagospodarowanie tej niszy i zwrot w kierunku FIZ.

 

FIZ wciąż ma wiele do zaoferowania inwestorom

FIZ – posiadający osobowość prawną – od lat sprawdzał się jako podmiot z powodzeniem pełniący funkcję alternatywy dla spółki holdingowej. Nagły wzrost zainteresowania tą konstrukcją spowodował jednak, że nie umknęło to uwadze fiskusa. Z początkiem roku 2017 przestał on być zwolniony podmiotowo z podatku dochodowego, a stał się podmiotem, którego tylko część dochodów jest wyłączona ze zwolnienia.

Czy częściowe opodatkowanie przesądziło o spadku popularności FIZów jako platform inwestycyjnych? Wydaje się, że niekoniecznie. Ich atrakcyjna dla inwestorów specyfika sprawia, że nadal posiadają wiele cech zbyt mało docenianych w powszechnym obrocie gospodarczym.

 

Czym jest i jak naprawdę działa FIZ?

Na początku odpowiedzieliśmy sobie czym jest SKA, więc zanim przejdziemy dalej odpowiedzmy sobie jeszcze czym jest FIZ i jak funkcjonuje. Zacznijmy od tego, że bezpośredni nadzór nad działaniem funduszu i zarządzanie nim sprawuje Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych (TFI). Jest to podmiot nadzorowany, od którego wymagane jest zezwolenie wydane przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF).

To właśnie do TFI należy zarządzanie i reprezentowanie funduszu, a także prowadzenie jego spraw oraz odpowiadanie za realizację polityki inwestycyjnej. Pośredni nadzór nad funduszem prowadzi także KNF, poprzez obowiązki raportowe nałożone na TFI w stosunku do zarządzanych funduszy. Z punktu widzenia inwestorów przekłada się to na bezpieczeństwo struktury i aktywów ulokowanych w FIZ.

Kolejnym podmiotem zabezpieczającym FIZ jest depozytariusz, którego rolę do niedawna pełniło tylko kilka banków w Polsce. Obecnie może być to również dom maklerski z uzyskaną od KNF odpowiednią zgodą.Rolą depozytariusza jest czuwanie nad poprawnością dokonywanych transakcji, ich zgodnością ze statutem funduszu i przyjętą polityką inwestycyjną oraz prowadzenie rejestru aktywów danego funduszu i przechowywanie części z nich.

FIZ regularnie – ale nie rzadziej niż raz na kwartał – dokonuje wycen swoich aktywów, których prawidłowość potwierdza depozytariusz. Ponadto obowiązkowe dla aktywów funduszu jest dokonywanie przeglądu i badania oraz udostępnianie audytorowi półrocznego i rocznego sprawozdania finansowego.

Wszystkie powyższe aspekty formalne funkcjonowania FIZów są tak naprawdę niemal nieodczuwalne dla inwestora, ponieważ zajmuje się nimi TFI. Nie zmienia to jednak faktu, że dzięki takiej strukturze zwiększa się na wielu płaszczyznach zarówno bezpieczeństwo inwestycji, jak i interes uczestnika funduszu.

 

FIZy podnoszą renomę i prestiż inwestorów

Obowiązek publikowania sprawozdań finansowych FIZów w Rejestrze Funduszy Inwestycyjnych (RFI) sprawia, że są one tak samo transparentne dla kontrahentów jak spółki zarejestrowane w KRS. Dodatkowego podkreślenia wymaga fakt, iż spółki zarejestrowane w KRS zobowiązane są przedstawić swoich wspólników. Tego wymogu nie ma w RFI, więc inwestor FIZu może pozostać całkowicie anonimowy, a jego dane zna tylko TFI.

Zasady funkcjonowania FIZów sprawiają, że od inwestorów współpracujących z Copernicus Capital TFI słyszy się bardzo pozytywne komentarze i opinie na ich temat. Twierdzą oni, że dzięki włączeniu FIZów do swoich grup kapitałowych zyskali na  rynkach swego działania jeszcze większą renomę, porównywalną do dużych inwestorów instytucjonalnych. Taki obrót spraw przekłada się korzystnie na ich relacje gospodarcze i powoduje wzrost wiarygodności wśród kontrahentów.

 

Różnica tkwi w opodatkowaniu

Istotną różnicą, występującą pomiędzy FIZem a spółkami holdingowymi (kapitałowymi) i nadal funkcjonującą na poziomie ustawy, jest sposób opodatkowania. System podatkowy w Polsce zapewnia przedmiotowe zwolnienie FIZ z podatków dochodowych, co w praktyce oznacza ich zwolnienie z opodatkowania z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt 57 lit. a-f ustawy o CIT.

Powyżej przytoczony artykuł wskazuje, iż fundusz jest opodatkowany od dochodów (przychodów) z udziału w spółkach niemających osobowości prawnej lub jednostkach organizacyjnych niemających osobowości prawnej, jeżeli podmioty te nie są traktowane jak osoby prawne i nie podlegają w tym państwie opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania (tzw. podmioty transparentne podatkowo). Dotyczy to również dochodów z odsetek udzielonych takim spółkom oraz otrzymanych darowizn.

Jak widać, FIZ jest skutecznym narzędziem do planowania podatkowego zarówno dużych grup kapitałowych, jak i struktur o średniej wielkości przychodach. Może być traktowany jako tzw. cash-box akumulujący środki finansowe, które podlegają opodatkowaniu jedynie w momencie wypłaty do uczestnika funduszu, a reinwestowane są na zakup kolejnych aktywów.

 

Duża płynność i elastyczność

FIZ cechuje duża płynność oraz elastyczność w zakresie zaangażowania finansowego poszczególnych inwestorów. Możliwe jest takie kształtowanie statutu funduszu, aby poszczególne certyfikaty inwestycyjne uwzględniały uprawnienia odpowiadające potrzebom poszczególnych inwestorów. Przemyślana polityka emisyjna FIZ może być doskonałą formą dla przedsiębiorców planujących pozyskanie kapitału od ograniczonego grona inwestorów prywatnych.

FIZy są również korzystnym i ciekawym rozwiązaniem dla start-upów, gdzie potrzebne jest odpowiednie zabezpieczenie decyzyjne założycieli, przy dużym zaangażowaniu kapitałowym inwestorów zewnętrznych.

Istotne w FIZach jest to, że nie występuje pojęcie kapitału zakładowego. Poszczególne emisje certyfikatów są rejestrowane w RFI po przeprowadzeniu emisji, przez co dokapitalizowanie funduszu staje się skuteczne nawet w dniu przelewu środków na rachunek funduszu. Zmiana statutu, sporządzonego obligatoryjnie w formie aktu notarialnego, staje się skuteczna z chwilą ogłoszenia przez TFI.

Zgłoszenia do RFI mają charakter deklaratoryjny, przez co – w odróżnieniu do spółek kapitałowych – kwestie proceduralne nie blokują działań gospodarczych. Statut FIZ ma ramy określone przez przepisy prawa, jednak można wyodrębnić w nim te elementy, które mogą być ukształtowane zgodnie z potrzebami inwestorów, między innymi uprawnienia zgromadzenia inwestorów i sposób podejmowania decyzji inwestycyjnych, ilość i częstotliwość emisji certyfikatów inwestycyjnych oraz ograniczenia ich wykupu, rodzaj lokat funduszu i wiele innych.

 

FIZ w praktyce

Fundusz inwestycyjny zamknięty jest osobą prawną, pozwalającą realizować cel gospodarczy w równym stopniu co spółki holdingowe, przy jednoczesnej zwiększonej elastyczności w kształtowaniu struktury kapitałowej i szybkości przeprowadzania zamierzeń gospodarczych.

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 145 i 147 Ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz.U. 2018, poz. 56 t.j.), FIZ ma ograniczoną grupę aktywów, które może posiadać w swoim portfelu inwestycyjnym. Jednym z rodzajów lokat są udziały i akcje spółek kapitałowych (w tym zagranicznych).

W praktyce często spotyka się struktury, w których FIZ używany jest jako podmiot nadrzędny całej grupy kapitałowej. Zapewnia to odpowiedni nadzór właścicielski i kapitałowy nad całą grupą, w której poszczególne spółki mogą być ze sobą niepowiązane ina przykład działać w innych branżach, oraz stanowi optymalne narzędzie do planowania sukcesji międzypokoleniowej [link do artykułu Karola- sukcesja].

 

Przyjdź do nas i korzystaj z benefitów FIZ

Choć powyższy artykuł w  syntetyczny sposób opisuje tematykę FIZ w kontekście alternatywy dla spółek holdingowych, rozumiemy, że mogą pojawić się dodatkowe pytania. Jeśli powyższe informacje okazały się interesujące i pragniesz dowiedzieć się więcej o możliwości współpracy w ramach funduszu inwestycyjnego zamkniętego, to zapraszamy do bezpośredniego kontaktu i spotkania. Z przyjemnością w wyczerpujący sposób przedstawimy możliwości wykorzystania FIZ w Twoim konkretnym przypadku i indywidualnej sytuacji.

 

Jarosław Kucharski 

Adwokat w Copernicus Capital TFI S.A.